Khám phá chùa Bút Tháp – Viên ngọc kiến trúc cổ đồng bằng Bắc Bộ

Chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) là một ngôi chùa cổ nổi tiếng nằm tại thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Đây không chỉ là một trong những di tích Phật giáo quan trọng nhất ở Việt Nam mà còn là nơi bảo tồn nhiều giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật.

Đặc điểm nổi bật

1. Vị trí: Chùa nằm bên đê hữu ngạn sông Đuống, được biết đến với nhiều tên gọi khác như chùa Nhạn Tháp, chùa Thấp. Tên cũ của chùa từng là Thiếu Lâm Tự và Hoàng Cung Tự.
2. Tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn tay: Đây là bức tượng gỗ lớn nhất Việt Nam, được Thủ tướng Chính phủ công nhận là Bảo vật quốc gia năm 2012. Tượng có giá trị thẩm mỹ và tâm linh đặc biệt, đại diện cho văn hóa Phật giáo Việt Nam thế kỷ XVII.
3. Kiến trúc độc đáo: Chùa được xây dựng theo kiểu “Nội Công Ngoại Quốc,” với bố cục hài hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc. Hướng chính của chùa quay về phía Nam, biểu trưng cho trí tuệ và bát nhã trong đạo Phật.
4. Di tích quốc gia: Được xếp hạng là di tích cấp quốc gia năm 1962 và là một di tích quốc gia đặc biệt.

Lịch sử

• Theo sách Địa chí Hà Bắc (1982), chùa được xây dựng từ thời vua Trần Thánh Tông (1258–1278). Đến thế kỷ XVII, chùa nổi tiếng dưới thời Hòa thượng Chuyết Chuyết, người Phúc Kiến (Trung Quốc), đã trùng tu và phát triển chùa.
• Thời Hoàng thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc, chùa tiếp tục được trùng tu lớn vào năm 1647. Hoàng thái hậu cùng công chúa Lê Thị Ngọc Duyên đã đóng góp tiền của để xây dựng lại chùa với quy mô hiện tại.
• Tháp Báo Nghiêm, một công trình biểu tượng của chùa, được vua Tự Đức đặt tên. Tháp cao 13,05 mét, với đỉnh tháp mang hình dáng như ngọn bút khổng lồ.

Kiến trúc và nghệ thuật

• Chùa Bút Tháp nổi bật với cụm kiến trúc trung tâm gồm 8 công trình chính, được bố trí dọc theo trục “Thần Đạo,” bao quanh là hành lang chạy dọc hai bên.
• Nhiều tác phẩm điêu khắc đá, gỗ mang phong cách thiền độc đáo, với tổng cộng 51 bức chạm khắc đá được bảo tồn.
• Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa trong Tích Thiện Am là một kiệt tác bằng gỗ có thể xoay tròn, chạm khắc tinh tế hình ảnh Phật và các câu chuyện Phật thoại.

Nét Kiến Trúc Độc Đáo Của Chùa Bút Tháp

Chùa Bút Tháp (hay Ninh Phúc Tự) tọa lạc bên đê hữu ngạn sông Đuống, thuộc thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Được xây dựng từ thế kỷ 17 thời Hậu Lê, chùa mang phong cách kiến trúc “Nội công ngoại quốc” đồng thời vẫn giữ được nét đẹp cổ kính qua bao thế kỷ.

Tại trung tâm chùa là 8 nếp nhà xây song song theo một trục dọc kiểu “đường thần đạo”. Phía ngoài là Tam Quan, Gác Chuông, và các tòa thờ khác được bài trí đối xứng tận dụng yếu tố Phật giáo.

Nổi bật nhất là tháp Báo Nghiêm, một công trình độc đáo có kiến trúc gồm 8 mặt và 5 tầng cao 13m. Nhìn từ trên cao, tháp giống như một chiếc bút khổng lồ giữa bầu trời xanh.

Các Địa Điểm Tham Quan Nổi Bật

Tượng Quan Âm Thiên Thủ Thiên Nhãn

Trong chùa Bút Tháp, pho tượng Quan Âm nghìn tay nghìn mắt là bảo vật quốc gia, được chạm khắc từ năm 1656. Tượng cao 3,7m, bề ngang 2,1m, gồm 11 đầu, 42 cánh tay dài và 952 cánh tay ngắn. Tác phẩm không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn là biểu tượng sâu sắc của Phật giáo.

Tháp Báo Nghiêm

Tháp Báo Nghiêm được xây dựng vào năm 1647, thời vua Lê Chân Tông, như một biểu tượng linh thiên. Với kiến trúc nhỏ dần từ dưới lên cao, tháp như một ngòi bút khắc nên bầu trời, mang lại không gian thanh tĩnh và thiên nhiên hài hòa.

Hướng Dẫn Di Chuyển

Bằng xe máy

Từ Hà Nội, chỉ cách Bắc Ninh khoảng 40km, du khách có thể dùng xe máy với thời gian di chuyển chỉ mất 1 giờ. Tuyến đường qua Ngã Tư Sở – Khuất Duy Tiến – Quốc lộ 1B đến Bắc Ninh rất thuận tiện.

Bằng xe bus

Từ Hà Nội, du khách có thể bắt tuyến xe bus số 204 tại bến Lương Yên. Xuống tại chợ Keo và dùng xe ôm đến chùa.

Bằng máy bay

Với du khách đến từ xa, có thể đặt vé máy bay tới Hà Nội và di chuyển bằng xe khách hoặc taxi từ sân bay Nội Bài.

Ý nghĩa lịch sử và văn hóa

Chùa Bút Tháp không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị Phật giáo mà còn là biểu tượng của sự giao thoa văn hóa. Với kiến trúc, nghệ thuật và lịch sử độc đáo, chùa là điểm đến thu hút du khách và các nhà nghiên cứu.